“Bir” bir sayı olmanın çok ötesinde, başlı başına bir kavramdır. Kültürel, felsefi ve ruhsal anlamlarla yüklüdür.
Türkçe sözlükte verilen 13 farklı açıklama maddesi onun sayı değeriyle başlar, sıfat ve zarf kullanımlarıyla devam eder. İngilizce sözlüklerde sıfat kullanımı ön plandadır, isim ve zamir daha sonra gelir. “Bir” dilciler ve matematikçiler için önemlidir, ancak araştırmalarım doğrultusunda felsefi yönünün geride kaldığını fark ediyorum.
Bir, diğer sayı ifade eden sözcükler gibi Türkçedir. İran-Pakistan-Afganistan sınırında bulunan Taftan çölü gibi uç yerlerde bile geçerlidir Türkçe sayılar. Somut bir dil olan dilimizin en güçlü yanıdır.
İngilizcede “one”, tahmin edilebileceği üzere Ön-Hint-Avrupa kökenli: Oi-no. Bu kök kelime alone, lone, unit, union, unite, universal, university, unique gibi çok sayıda sözcüğün kökü olmuş.
Bu yazı iki nedenle çıktı. İlki birey kelimesi. Yeni Türkçede, Cumhuriyet’in ilk yıllarında “bir” kökünden türetilerek dolaşıma sokulmuş. Birey ile kişi arasındaki fark dikkatimi çekiyor. Birey, daha çok somut bir kullanımdayken kişi daha soyuttur.
Bir keresinde Ürdün’de garsona Arapçada “bir” nasıl ifade edilir diye sormuştum. Cevap wāḥid, yani bizde de isim olarak kullanılan Vahid. İslamiyette Allah’ın sıfatlarından biridir El-Vahid. Kelimenin sessiz harflerine baktığımızda vahdet de (vahdet-i vücut) aynı anlamdadır. Birliği, tekliği, tümlüğü, bütünlüğü işaret eder. İşte buradan hareket ettiğimizde “bir”in, bir sayı olmasının ötesine geçerek kavramsal anlamlarına yönelebiliriz.
Antik Yunan’da Parmenides için “bir” başlı başına bir arkedir. Mutlaklıktır, varlıktır, kalıcılıktır.
Yine antikiteden Pisagor içinse Yunanca “bir” anlamındaki “monas”tan gelen monad birdir, birliktir, ilahi akıldır, Tanrıdır. Monadlar daha sonra modern felsefede Leibniz için bölünemez olanı ifade edecektir.
Her şey “bir”den başlar. Kavramsal anlamlarla da her şey “bir” ile biter.
Bir, her şeyi içine alır.
Sayı sözcükleri olmayan toplumlarda bile bir vardır: Bir ve Çok.
Meditasyon hâline geçme çabamın yanıtıdır, bir.
Bir olanlarla bir olunabilir ancak.
Birleşme, böyle bir şeydir.
Cevap Bırakın